Verplichte mediation bij (v)echtscheiding

Wanneer ouders besluiten uit elkaar te gaan stort voor kinderen hun wereld in. De twee personen van wie zij beiden het meeste houden, gaan niet samen verder. Zij zullen niet meer samen bij het schooltoneelstuk komen. Staan niet meer samen langs het voetbalveld. De gevolgen van een scheiding zijn voor veel kinderen schrijnend. Kinderen worden gebruikt als boodschapper, horen van de ene ouder slechte verhalen over de andere, zien dat de ouders van wie zij houden elkaar negeren, of altijd ruziën, moeten omgaan met nieuwe relaties en in sommige gevallen moeten kinderen zelfs partij kiezen. Kinderen voelen zich schuldig als ze het leuk hebben gehad bij de andere ouder en voelen zich verantwoordelijk voor de ouder met wie het niet zo goed gaat. Dit kan er toe bijdragen dat kinderen in een loyaliteitsconflict terechtkomen. Zij worden extra kwetsbaar, zijn niet langer zorgeloos, presteren vaak slechter op school, hebben een verminderde eigenwaarde en lopen meer kans om in aanraking te komen met politie en justitie. Kortom: een scheiding heeft zeer veel impact op kinderen.

Sinds 1 maart 2009 moeten ouders die uit elkaar gaan, ook wanneer ze niet getrouwd zijn, een ouderschapsplan opstellen. In het ouderschapsplan leggen ouders afspraken vast omtrent de wijze waarop de zorg- en opvoedingstaken worden verdeeld. Maken zij afspraken over de wijze waarop zij elkaar informeren omtrent de kinderen en hoe zij de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen zullen voldoen. Het verzoek tot echtscheiding is slechts ontvankelijk wanneer ouders bij het verzoekschrift tot echtscheiding een ondertekend ouderschapsplan overleggen. Uitgangspunt voor het invoeren van het verplichte ouderschapsplan was destijds het beperken van nadelige gevolgen van een echtscheiding voor kinderen. Maar draagt het ouderschapsplan hier in de praktijk werkelijk aan bij? Dit blijkt niet zonder meer het geval te zijn. Ouders stellen bijvoorbeeld wel een ouderschapsplan op, maar houden zich hier niet aan. Dit leidt tot nieuwe conflicten tussen ouders. Bovendien voorziet de wet niet in een sanctie wanneer het ouderschapsplan niet wordt nageleefd. Kinderen blijven hierdoor vaak slachtoffer van een (vecht)scheiding. De positie van kinderen bij een vechtscheiding baart de politiek, maar ook Jeugdzorg Nederland en de Raad voor de Kinderbescherming zorgen.

Kinderombudsman Marc Dullaert luidde eind maart van dit jaar de noodklok. In zijn rapport “Vechtende ouders, het kind in de knel”, dat op 31 maart 2014 werd gepubliceerd, pleit hij voor verplichte mediation in een vroeg stadium van de echtscheidingsprocedure. Ouders moeten, zo concludeert Dullaert, bij het opstellen van het echtscheidingsconvenant en het ouderschapsplan verplicht één gesprek voeren met een scheidingsmediator. Tijdens dit gesprek krijgen ouders in elk geval verplichte voorlichting over de gevolgen van een (vecht)scheiding voor de kinderen. Komen ouders na drie gesprekken niet nader tot elkaar, dan zou de mediator mandaat moeten krijgen de rechter te verzoeken een bijzondere curator te benoemen. De bijzondere curator kan in de echtscheidingsprocedure de belangen van de kinderen behartigen en hen een stem geven. Op deze manier kan een vechtscheiding vroegtijdig worden gesignaleerd en kunnen ouders worden ondersteund bij de scheiding in het belang van de kinderen. Ook de politiek geeft aan zich zorgen te maken. De ministers Teeven en Van Rijn publiceerden eind maart 2014 een uitvoeringsplan om de positie van kinderen tijdens een vechtscheiding te verbeteren.